Rynek 17: apteka Łukasiewicza

„W tym domu w latach 1857-1864 prowadził aptekę wynalazca lampy naftowej Ignacy Łukasiewicz honorowy obywatel miasta Jasła, założyciel pierwszej destylarni ropy w Ulaszowicach” – głosi napis na tablicy umieszczonej na budynku, w którym kiedyś Ignacy Łukasiewicz prowadził swoją aptekę. Tablica upamiętniająca jednego z najwybitniejszych Polaków, twórcę przemysłu naftowego, to początek starań o przywrócenie dawnej aptece symbolicznego znaczenia.

Historycy i biografowie przypuszczają, że jednym z ważnych argumentów, które zdecydowały o przeprowadzce Łukasiewicza do Jasła, była możliwość poprowadzenia tutejszej apteki. „Apteki, których był dzierżawcą lub właścicielem w pierwszych latach pobytu na Podkarpaciu, dawały mu podstawę materialnego bytu, ułatwiały różnorodne badania, penetrację terenu, poznawanie ludzi i stosunków, ustalały jego pozycję społeczną, od której w ówczesnym ustroju zależało zaufanie i kredyt u ludzi”¹ – twierdzi Jan Dębski.

Farmacja i eksperymenty

Stanisław Wilga podkreśla z kolei, że jasielska apteka pojawiła się w życiu Łukasiewicza w momencie, gdy ten nie był jeszcze majętnym przedsiębiorcą, a ropa wydobywana z kopalni w Bóbrce „jeszcze nie była dobrym interesem”. Jak zauważa biograf, Łukasiewicz wszystkie pieniądze zarobione dzięki działalności aptekarskiej w Jaśle „przeznaczał na inwestowanie w naftę”². Apteka dawała więc Łukasiewiczowi poczucie bezpieczeństwa i środki niezbędne do tego, by kontynuować prace nad udoskonaleniem procesu wydobycia i przetwarzania ropy naftowej.

Czy Łukasiewicz mieszkał przy Rynku 17?

Czym, oprócz typowej działalności aptekarskiej, zajmował się Łukasiewicz w kamienicy nr 17 w jasielskim rynku? Historycy domyślają się, że tak jak lwowska apteka Mikolascha, także ta w Jaśle była miejscem prowadzenia różnych eksperymentów. „Rys szczególny standardowo wyposażonej aptece nadać mogła specyficzna pasja dzierżawcy. Wydaje się, iż tak właśnie było w interesującym nas przypadku, bowiem – jak podaje Jerzy Pilecki, a za nim inni autorzy – w jasielskiej aptece Łukasiewicz kontynuował swoje doświadczenia laboratoryjne, wykorzystując do tego celu ropę pochodzącą ze studni «Wojciech» w Polance”³ – podaje Andrzej Laskowski.

Czy jasielska apteka była dla Łukasiewicza czymś więcej niż miejscem pracy? Niektórzy snują domysły, że mogła być także jego… domem. Skoro działalność farmaceutyczna prowadzono na parterze, być może na pierwszym piętrze znajdowało się mieszkanie świeżo upieczonych małżonków – Ignacego i Honoraty? Według Andrzeja Laskowskiego to mało prawdopodobne. „Zamieszkiwanie przezeń zaplecza dzierżawionej apteki nie wydaje się możliwe, bowiem w momencie przeprowadzki z Gorlic przebywał razem ze swą matką, a od wiosny 1857 r. był już żonaty”⁴ – zauważa historyk.

Również Wiesław Hap, historyk, prezes Stowarzyszenia Miłośników Jasła i Regionu Jasielskiego, podaje w wątpliwość zamieszkiwanie Łukasiewiczów pod numerem 17. Jak podkreśla, ówczesne eksperymenty z ropą naftową były niebezpieczne, obfitowały w liczne wypadki i eksplozje. Najlepszym dowodem na to są tragiczne wydarzenia z lutego 1858 roku, kiedy to w pożarze sklepu z produktami naftowymi zginęła żona i szwagierka Jana Zeha, współpracownika Łukasiewicza z czasów lwowskich. Zamieszkiwanie w budynku apteki mogło się wiązać zatem z ryzykiem, na które Łukasiewicz z pewnością nie chciał narażać swojej rodziny.

Ponowne otwarcie apteki

Działalność Łukasiewicza w jasielskiej aptece trwająca prawdopodobnie dekadę nie jest zbyt dobrze udokumentowana i wciąż kryje wiele tajemnic. Warto jednak podkreślić, że kamienica nr 17 to praktycznie jedyny budynek związany z Łukasiewiczem, który przetrwał do dziś. Nie istnieją już koszary, do budowy których się przyczynił, nie ma nawet pozostałości po ulaszowickiej destylarni, którą założył. Wciąż nie wiadomo także, gdzie mieszkał podczas swojego pobytu w Jaśle. Budynek dawnej apteki jest więc niezwykle cennym, bo praktycznie jedynym świadkiem jasielskiego etapu życia Łukasiewicza.

Właśnie dlatego władze miasta postanowiły ponownie zagospodarować przestrzeń kamienicy nr 17. Obiekt będzie zarządzany przez Muzeum Regionalne w Jaśle. Z jednej strony ma upamiętniać jasielską historię Łukasiewicza, jego najważniejsze dokonania i sukcesy, z drugiej – będzie pełnić funkcję punktu informacji turystycznej. Częścią wyposażenia apteki Łukasiewicza mają być eksponaty wyposażone z Muzeum Farmacji w Krakowie oraz Muzeum Regionalnego w Jaśle. Dzięki nim być może jeszcze w tym roku odwiedzający będą mogli poczuć ducha tego miejsca, które na zawsze swoją obecnością naznaczył Ignacy Łukasiewicz.

 

Artykuł powstał przy współpracy z Urzędem Miasta Jasło